Praktijk: ODS De Starter

De start van de leergemeenschap vond plaats in de periode van de eindmusicals... 

Rosa: 'Destijds was dat nog een ingekochte musical, opgevoerd door twee groepen. Toen viel ons op dat er twee totaal verschillende groepen op het toneel stonden in uiting, expressie en plezier. Ondanks dat ik het doodeng en lastig vond, nam ik de stap om de musical voor het jaar daarna op een andere wijze voor te bereiden. Het belangrijkste voornemen daarin was om het eigenaarschap van de kinderen te vergroten.'Tineke: 'Op onze daltonschool is eigenaarschap van kinderen heel belangrijk. Hier kunnen we op structurele basis ook meer mee in ons cultuuronderwijs, dachten we bij onszelf.'

Een Leergemeenschap Cultuureducatie starten, is instappen zonder opdracht, grapten jullie eerder... 

Tineke: 'Vanuit het onderwijs ben je gewend aan lesdoelen – ieder vak werkt toe naar een concreet einddoel. De leergemeenschap is een open opdracht. Je bedenkt waar je aan wilt werken, ontvangt een budget en beslist zelf wat je daarmee gaat doen, met wie en in welke vorm. Dat is best wel even wennen en zoeken. Dit maakt je ook wel enigszins onzeker.'Aike: 'Juist het concept van de leergemeenschap om al experimenterend en met vallen en opstaan tot het werkelijke doel te komen, vond ik aantrekkelijk. Het is mijn core business om theater zonder scripts te maken. Maar dit was niet per se een musical-opdracht... ook mijn inzet was nog niet omkaderd. Ik word ingezet voor iets waarvan nog niet duidelijk is wat het precies wordt, dacht ik bij mezelf.'Rosa: 'De leergemeenschap gooide ons wat dat betreft op een fijne manier in het diepe, terug naar de vraag wáárom je iets doet. In het onderwijs kan veel dichtgetimmerd zijn. Wanneer heeft het meerwaarde om het eens anders te doen? Waarom staan musicals los van de rest van het leeraanbod? Waarom geven we nog statische spreekbeurten? Past dat nog bij wat wij kinderen mee willen geven?'Tineke: 'Die fase van het niet weten en het zoeken, leidt tot nieuwe inzichten. Steeds weer vertrokken we vanuit de waaromvraag: waarom willen we dit doen, waarom doen we het op deze manier en kan het ook op een andere manier?'

Oké, wáárom is deze leergemeenschap er dan? 

Tineke: 'Omdat we willen dat ieder kind tot zijn recht komt.'Rosa: 'Ik heb het nu in de praktijk kunnen zien met groep 8. Hoe moeilijk het proces soms ook was, het heeft mijn ogen geopend hoe je in een groep iedereen tot zijn recht kunt laten komen. Dat is zoiets moois, dat gun ik elk kind, en elke leerkracht. Dit had ik nooit zelf bedacht. We hadden de leergemeenschap nodig om verder te komen.'Aike: 'Dat vind ik echt heel mooi om te horen, want ik voel zelf heel sterk de missie om ieder kind te laten weten dat wat het doet en wie het is, waardevol is. En dat óók in een groep iedereen belang heeft bij elkaars eigenheid.'

Jullie maken gebruik van elkaars expertise om eigenaarschap en zelfvertrouwen in de kinderen aan te wakkeren. Hoe ziet dat er in de praktijk uit? 

Aike: 'Mijn rol als theaterdocent zit in het stellen van vragen, het ophalen van herinneringen bij kinderen. En hen vervolgens uitdagen om verder te associëren. In spelvorm neem ik ze stap voor stap mee om hun gedachten om te zetten in stilstaande beelden, bewegende beelden en tot slot scènes.'Rosa: 'Waar nodig breng ik een lijn en handvatten aan, maar niet te veel. Vooral omdat theater nu niet om perfectie gaat, maar des te meer over plezier, laten ontstaan en kinderen complimenteren. Dat biedt vertrouwen. "MOET dit dan ook?," vroegen kinderen me soms als we met de musical bezig waren. Nee, maar je mág alles. Kijk eens wat er gebeurt. [Lachend] En soms zei ik gewoon "Ja weet ik veel, Aike heeft dit bedacht". Het is het ene moment begeleiden en het andere loslaten en zien wat er dan ontstaat.'Aike: 'Juist, díe combinatie. Vorig jaar zijn we samen gestart, maar heeft Rosa op een gegeven moment de lessen in haar eentje doorgetrokken tot de uitvoering van de musical. Toen genoot ik dubbel. De kinderen waren trotse eigenaren van hun podiumprestaties en achter de schermen zag ik ook Rosa helemaal in haar element!'

Inmiddels zijn er twee leerlijnen ontstaan voor de bovenbouw: het schrijven en uitvoeren van een eigen musical en het presenteren voor de klas. Nu is de uitdaging om deze aanpak uit te breiden naar het team. Hoe pakken jullie dat aan? 

Rosa: 'Belangrijk is dat we het programma niet voller maken. De kracht van waar we mee bezig zijn, is dat we het bestaande onderwijs verrijken met een andere verwerkingsvorm.'Tineke: 'Omdat je in een team te maken hebt met verschillende visies en karakters, is het belangrijk om draagkracht te creëren. De neuzen dezelfde kant op krijgen en je collega's laten ervaren dat het geen verzwaring van hun taak is. Daarvoor is het heel fijn dat we begeleiding krijgen van Jeffrey (projectleider Leergemeenschap Cultuureducatie bij K&C). Ook gaan we naar de Meet-ups met andere leergemeenschappen. Zij komen wellicht dezelfde dingen tegen en zo kunnen we ervaringen uitwisselen en elkaar inspireren.'Rosa: 'We pakken het verder op door Aike in te zetten en door als leergemeenschap te blijven kijken hoe we het team hierin meenemen. Het komende schooljaar willen we een slag slaan in het benaderen van externen om ons verder aan te vullen. Want als basisschooldocent is het niet vanzelfsprekend dat je óók nog kunt onderwijzen in creativiteit, theater en presentatie. Maar je kunt het wel leren.'Aike: 'Mijn rol is hierin heel praktisch. Ik coach ook dit jaar de groep 8-leerkrachten. Net als bij Rosa vorig jaar, merk ik dat ook zij het af en toe moeilijk vinden om te vertrouwen op het proces, maar de onwennigheid is er inmiddels af omdat de leerlingen hun prestaties echt eigen maken.'

Wat jullie meenemen uit de leergemeenschap, is... 

Rosa: 'Dat er een diepere filosofische laag in een Leergemeenschap Cultuureducatie zit. We raken niet uitgepraat, komen met wel duizend nieuwe ideeën. Als leraren of misschien wel als volwassenen in het algemeen willen we het liefst één goed antwoord geven. Maar je hoeft niet altijd overal een antwoord op te hebben.'Tineke: '...dat je mag loslaten waar het kan en vertrouwen op hoe het loopt. Ik heb nog meer plezier gekregen in het werk dat ik doe, het geeft energie. Elke keer als je denkt: "dit is het", dan blijkt dat er nog veel meer mogelijkheden zijn.'

Nooit meer een dertien-in-een-dozijnmusical... 

Tineke: 'In plaats van focus op de musical, verlegden we de focus naar de leerling. Vertel ons jouw verhaal! En uiteindelijk vormen die verhalen zich dan tot een musical waar kinderen écht op het podium staan.'Aike: 'En weet je wat ook zo goed was vorig jaar? De begeleidende muziek viel midden in de zangsolo van een leerling uit, maar dat meisje zong gewoon door. Midden op het podium, totaal niet van de wijs gebracht.'Rosa: 'Er is in elke uitvoering van dat jaar wel iets geïmproviseerd, dan hadden kinderen iets nieuws bedacht en dan gebruikten ze dat ter plekke! Prachtig! Ooit was ik zo'n leerkracht die gekochte musicals deed, want dat is makkelijk en handig. Nu sta ik bewust stil bij wat we willen léren met de musical.' 

Een Leergemeenschap Cultuureducatie biedt het voordeel van hulp, budget en instrumenten. Meer weten of zelf een Leergemeenschap Cultuureducatie starten?www.cmkgroningen.nl/leergemeenschappen