Krachtstof: Taal en muziek in samenhang

In de groep 2-schakelklas van Don Bosco wordt extra taalonderwijs aangeboden met taaldoelen zoals uitbreiden van de woordenschat en het verhogen van de gemiddelde vaardigheidsscore op taalgebied. Andere doelen zijn sociaal-emotioneel, zoals het vergroten van leerplezier en zelfvertrouwen en gemotiveerder leren.

De school combineerde dit taalonderwijs met de kunstvakken muziek, theater en dans. Disciplines die in elkaars verlengde liggen (muziek is ook bewegen) met name voor kleuters.

In het onderzoek zijn praktijkvoorbeelden verzameld op basisscholen, pabo en lerarenopleiding. Uit de voorbeelden komt naar voren dat op schoolniveau de rol van de directie sterk bepalend is voor de mate waarin combinaties van taal en muziek structureel in het onderwijs en in het beleid van de school worden opgenomen. 'De directeur kan ervoor zorgen dat de aandacht op het onderwerp niet verslapt en met docenten in gesprek gaan over de toepassing in de praktijk', licht de specialist cultuureducatie toe. 'En er is natuurlijk sturing nodig op onderwijstijd en extra gelden.'

Ook zijn er aandachtsgebieden wat betreft de competenties van de docent: 'Denk aan enthousiasme en zelfvertrouwen, curriculumdeskundigheid, kennis over vakintegratie, inhoudelijke vakkennis en samenwerking.'

Want welke vormen van vakintegratie zijn er eigenlijk? Volgens het model van het Kennedy Centre dat Chantal aanhaalt, zijn dat er in de basis drie: 

1. Kunst in het curriculum (kunstvakdocent)
2. Kunst als verrijking van het curriculum (groepsleerkracht)
3. Kunst geïntegreerd in het curriculum

Het kennen van de verschillende manieren waarop kunst aanwezig kan zijn op scholen, is iets waar we als professionals baat bij hebben. Het helpt om de doelstellingen te focussen en de meest geschikte benadering(en) te kiezen.

Op vierkwartsmaat marcheren de deelnemers vervolgens door de sessie. Chantal legt uit hoe je met deze instructie ritmische patronen kunt ontdekken: 'Ga staan en zet stappen op de plaats. Hiermee zet je een vierkwartsmaat in.'

Zelf heeft ze deze energizer in het Engels geleerd, maar het kan natuurlijk ook met een Nederlandse tekst. 

Ze zingt op de maat:
This is a steady beat / It always stays the same / It doesn't get faster / It doesn't get slower. '

Hiermee kun je natuurlijk nog gaan spelen met harder en zachter zingen. Je kunt er van alles bijhalen.'

Om de instructie van geïntegreerde taal- en muzieklessen in balans te krijgen, noemt ze een heldere opbouw:

- les 1 alleen muziek,
- les 2 alleen taal,
- les 3 meer muziek dan taal,
- les 4 meer taal dan muziek en
- les 5 muziek en taal in balans.

• Zin in taal en muziek: Over leren van taal en muziek in samenhang 
  (Mieke Smits en Michel Hogenes, 2020) 
• Muziek en Taalonderwijs slim combineren
  (Vera Meewis op LKCA.nl) 
• What is Arts Integration? Explore the Kennedy's Centre comprehensive definition
• How do we communicate? Through language, gestures, and images—and yes, music
• Combinaties Muziek en Taal, Praktijkvoorbeelden in het basis-/lager onderwijs en op de lerarenopleidingen in Nederland en Vlaanderen
  (Onderzoek LKCA en Taalunie, 2020)
• Vakintegratie 1
  - Welke vormen van integratie zijn er?
  Vakintegratie 2
  – Zoek naar het verbindende principe
  Vakintegratie 3
  – Welke competenties vraagt het van een docent?
  (Rens Gresnigt, docent en onderzoeker Fontys Hogeschool)

 
Deze lezing is op 13 april 2022 aangeboden tijdens Krachtstof | Noordelijk Festival Cultuureducatie. K&C en Compenta organiseren Krachtstof als onderdeel van de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit. Lees meer over de CMK-regeling in Groningen en Drenthe.