Hier zit muziek in. Tijdens Krachtstof, het noordelijk festival cultuureducatie introduceerden lector Evert Bisschop Boele en docent-onderzoeker Marjon Brouwer de deelnemers in idiocultureel muziekonderwijs: muziekonderwijs dat voortbouwt op de muzikale identiteit van iedere leerling én op die van de leerkracht.
Jouw muzikale wereld
Ik ben muzikaal. Waar of niet? En waarom? Zijn alle leerkrachten in het onderwijs muzikaal? Marjon Brouwer, docent-onderzoeker aan de Pedagogische Academie van de Hanzehogeschool, laat het antwoord op deze stellingen nog even in het midden. 'Laten we ons eerst verdiepen in wat idiocultureel onderwijs precies is.'
Evert Bisschop Boele, lector Kunsteducatie aan de Hanzehogeschool: 'Iedereen heeft een muzikale identiteit, zelfs als diegene geen instrument speelt. Muziek zit namelijk heel diep in de mens. Het is verbonden aan waarde en zingeving. Individueel en persoonlijk. En dan heb je nog de cultureel gedeelde waarden. Idiocultuur is de versmelting daarvan. Omdat muziek zo verankerd is in de idiocultuur, levert muziekonderwijs een grote bijdrage aan het volwassen worden in de wereld.
De vraag die muziekonderwijs stelt is:
Wie wil jij zijn in de muzikale wereld?
Erkennen – ontmoeten – ontwikkelen
Muziekonderwijs is dus identiteitsontwikkelend. Dat start bij het erkennen van wat er al is. 'Elk kind dat voor je zit hééft al een muzikale identiteit. Van huis uit, van televisie, omdat moeder piano speelt of vader naar Jan Smit luistert. Als volwassene is jouw muzikale identiteit ook ontwikkeld. In de ontmoeting met een ander speelt die diversiteit een mooie rol. Zonder elkaar te veroordelen, kunnen we van elkaar leren. Als leerkracht creëer je een rijke ontwikkelingscontext die uitdaagt om die muzikale identiteit verder te ontwikkelen. In een richting die betekenisvol is voor de leerling, nu en later.'
Ja, iedereen is muzikaal. Leerlingen én leerkrachten. Maar waarom ziet niet iedereen zichzelf als muzikaal?
Muzikaal zelfbeeld
Marjon doet onderzoek naar het onderwerp Muzikale identiteit. Wat haar opviel, is dat al zo vroeg als op de basisschool, kinderen denken dat ze niet muzikaal zijn. 'Kinderen die een instrument goed bespelen, krijgen vaak complimenten. Maar wat als je geen instrument speelt, of misschien niet zo goed bent? Ook het merendeel van de startende pabo-studenten denkt van zichzelf dat zij niet muzikaal zijn, omdat ze geen instrument spelen of zingen. Terwijl iedereen een muzikale identiteit heeft! Geraakt worden door muziek is ook een mooi voorbeeld van muzikaal gedrag.'
Leerlijn pabo
Marjon ontwikkelde daarop de leerlijn Muzikaal zelfbeeld voor de pabo. 'Pabo-studenten ontdekken hierbij hun eigen muzikale identiteit en leren kijken naar de muzikaliteit van anderen. Ze onderzoeken hoe zij kunnen aansluiten bij de muzikale wereld van leerlingen.' Uitgangspunt is dat iedereen muzikaal is, en dat muziek integreren in het onderwijs dus helemaal niet zo ingewikkeld hoeft te zijn. Kijk naar wat er al is: een leerkracht die salsa danst, een collega die platen verzameld of laat kinderen in plaats van een spreekbeurt een muziekbeurt geven. Laat kinderen hierin vertellen over hun lievelingslied, of over wat muziek met hen doet.'
Muziekonderwijs is dus niet alleen voorbehouden aan de vakdocent. Ook vanuit jouw eigen muzikale identiteit is veel mogelijk. Het kan ook helpen om muziekonderwijs als een systeem te zien, met verschillende actoren die inzetbaar zijn.
Breng muziek in de klas!
Zo moeilijk is het niet:
Kijk naar wat er aan muziek schuilt in het team: welke intrinsieke, muzikale motivaties kunnen leerkrachten vertalen naar de klas?
Zijn er ouders die mogelijk wat kunnen demonstreren?
Benader muzikale organisaties in jouw buurt en kijk hoe jullie kunnen samenwerken: koren, muziekscholen, fanfares, poppodia en conservatoria;
Vind inspiratie bij bijvoorbeeld Eigen-wijs digitaal en muziekinschool.net;
Denk vakoverstijgend: hoe kun je twee vakken koppelen met muziek. Dat het niet alleen een muziekactiviteit is over een onderwerp, maar dat je het integreert.
Bedenk een muzikale activiteit
Bedenk zelf een activiteit voor de kinderen in jouw klas. Jouw eigen muzikale identiteit is daarbij een mooi vertrekpunt. Deze 3 stappen helpen je op weg:
Wat zijn jouw eigen ervaringen met muziek? Van welke muziek houd je, wanneer spreekt het je aan, welke muziek heb jij in je leven?
Breng het muziekonderwijs als systeem in beeld. Wat heb je zelf in huis, en wat voor systeem kun je om het kind vormen?
Bedenk met deze gegevens een muzikale activiteit die uitgevoerd kan worden in je klas, rekening houdend met je eigen muzikale identiteit en die van de kinderen.
Inspiratie opdoen
Dit bedachten deelnemers tijdens de workshop. Doe er je voordeel mee.
Geschiedenis: Hoe klonk de oerknal? Kunnen we troubadours vergelijken met huidige singer-songwriters? Speel eens een veldslag na met instrumenten.
Taal: Analyseer een songtekst, wat wordt er nu eigenlijk gezongen? Zijn er ook liedjes in dialect? Schrijf zelf eens een lied.
Wereldoriëntatie: Welke muziek spelen ze in welke landen? Hoort daar ook dans bij? Welke instrumenten hoor je? NT2-leerlingen kunnen ook delen.
Burgerschap: Als jij koning of koningin zou zijn, welke muziek zou jij spelen op de Koningsspelen?
De muziekbeurt: Laat kinderen zelf een muzieknummers uitzoeken en daar meer over vertellen. Als extra opdracht kun je kinderen laten tekenen of uitbeelden welk gevoel ze krijgen van het nummer.
Bij het voorlezen van een prentenboek bij elke bladzijde de kinderen een emotie met muziekinstrumenten, geluid en dans uit laten beelden.
Meer weten?
Deze workshop is op 13 april 2021 aangeboden tijdens Krachtstof, het noordelijk festival cultuureducatie georganiseerd door K&C, ICO, Scala en De Kunstbeweging.
