Krachtstof: De Zes Grote Gedachten over Film

Film is geluid. Het zijn beelden, maar ook animaties en augmented of virtual reality. Film kijk je in de bioscoop en op tv en op sociale media. Er zijn speelfilms, tv-series, clips, socialmedia-video’s. Film kan ook educatie zijn. 

Maar bovenal, zo benadrukt Jolijn, is film een taal. En filmeducatie leert ons – en onze leerlingen – die taal te spreken. Want beeld is overal, je kunt er niet omheen. Filmhub Noord en de aangesloten partners zetten in op het bewust kijken, maken en onderzoeken van films door leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs. 

‘Om bewust naar film te kijken,’ benadrukt Jolijn, ‘helpt het om vragen in je achterhoofd te houden terwijl je kijkt. Wat zie je? Wat hoor je? Wat voel je? Wat dacht je?’

Op het bioscoopscherm start de docu M6NTHS.* Een korte film over een dier in gevangenschap dat naar buiten verlangt. Een dier dat net als wij droomt, dat intelligent is, nieuwsgierig, sociaal en gevoelig, en in wie duidelijk een ziel is te herkennen. Het biggetje uit deze film nodigt je uit om de wereld eens door zijn ogen te bekijken, zodat jouw blik op varkens voorgoed verandert.

Na afloop vraagt Jeffrey de zaal: 

‘Wat zag je?’

Vanuit de zaal: Het was duidelijk in een fabriek, in een slachthuis / de camera filmt omhoog tegen de hekken aan, vanuit de ogen van het varken / de beelden waren bleek, grijs en grauw. / je zag een varken achter een hek / het was in en gebouw met een klein raam / ik zag angst in de ogen van het varken 

‘Wat hoorde je?’

Ik hoorde vogels buiten / je hoorde gekrijs van een ander varken / je hoorde ook hekken en mechanische geluiden

‘Wat voelde je?’

Het gaf me een angstig gevoel / zielig, alsof dat varken begreep wat er zou gaan gebeuren / ik kreeg een knoop in mijn buik / ik was vooral bezig met ‘wanneer zal ik mijn ogen en oren dicht doen’ / ik was bang voor schokkende beelden die nog zouden kunnen komen.

*Als je werkzaam bent in het po, vo of mbo kun je je gratis registreren voor Docschool Online van IDFA. Je hebt dan toegang tot meer dan honderd films, elk met bijbehorend lesmateriaal.

‘Beeld is overal, kinderen kijken overal filmpjes en video’s’, klinkt er uit de zaal. En: ‘Film heeft invloed op kinderen.’

Jolijn: ‘Daarom is er filmeducatie.’ Ze opent een nieuwe slide. ‘Filmeducatie levert een rijkdom aan inzichten op over kunst en cultuur, de maatschappij, de geschiedenis en de leerling zelf. Daardoor zet en ziet de leerling de wereld en zichzelf in een breder en rijker perspectief. In het klaslokaal kun je kinderen de vijf belangrijke filmvaardigheden leren.’

Filmvaardigheden:

• Beleven
• Verwoorden
• Onderzoeken
• Reflecteren
• Creëren

Vier van deze filmvaardigheden passen de deelnemers nu al toe in deze sessie. ‘In de omgeving waarin je kijkt, in dit geval de bioscoopzaal, start de beleving. We onderzoeken en verwoorden aan de hand van de ontdekkingsvragen. En door op één ding wat verder in te zoomen begin je met reflecteren.’

Wat kunnen leerlingen leren van en over film als ze bewust kijken, maken en onderzoeken? Welke aspecten van film en filmeducatie dragen bij aan de verrijking van hun wereldbeeld en zelfbeeld? Dat brengt ons bij de zes Grote Gedachten over film die in elk klaslokaal besproken mogen worden. Want film is: 

1. Een persoonlijke ervaring
2. Technologie
3. Een ontwerp van de makers in beeld en geluid
4. Cultuur en erfgoed
5. Een expressievorm
6. Invloedrijk

Met korte filmfragmenten en trailers nemen Jolijn, Jeffrey en de onderwijsprofessionals in de zaal de proef op de som.

Jeffrey: ‘Wat zouden kinderen van nu over deze film zeggen? Traag. Toch blijft het een magische ervaring, ook met de techniek van toen. Maar het valt op dat de techniek er wat knullig uitziet. Tegenwoordig is dat wel anders.’

De deelnemers bekijken een fragment uit Voor de deur van Isabel Lamberti (te zien via NPO start). Op de vraag ‘is het echt of fictie?’ zijn de reacties: Het lijkt ongescript / de meisjes praten door elkaar heen / er is één vast camerastandpunt / achtergrondgeluiden komen ongefilterd binnen / het is vast een documentaire.

Jolijn: ‘Dit is fictie. Het is gescript. De maakster wil juist spelen met de hoofden van kijkers. Want eigenlijk, zegt ze, moet je je realiseren dat achter elke film een maker zit, die jou als het ware bij de hand neemt. Hij of zij wil immers een verhaal vertellen en zet allerlei filmische middelen en technieken in om dat verhaal kracht bij te zetten.’ 

Jeffrey: ‘In 2005 kon dit. In 2023 zouden we deze film niet nog een keer zo maken.’

Jolijn: ‘In de animatie Mind my Mind zien we een innerlijke belevingswereld. Zo fijn is animatie. Daarin kan alles. We kijken in het hoofd van een autistische jongen, zien zijn persoonlijke zoektocht.’

De reacties uit de zaal na het zien van een fragment: Zitten in iemand z'n hoofd / weet niet hoe hij moet omgaan met situatie.

CMK Groningen en K&C als penvoerder vieren in 2023 tien jaar Cultuureducatie met Kwaliteit. Deze inspiratiesessie met Filmhub Noord vond plaats op 13 april 2023 tijdens Festival Cultuureducatie Krachtstof.